استهلاک در حسابداری، عرضه دارایی را جبران می‌کند و نشان می‌دهد که چه میزان استفاده از دارایی صورت می‌گیرد. استهلاک به دو شکل اصلی، استهلاک مستقیم و استهلاک غیرمستقیم، انجام می‌شود. استهلاک به معنای کاهش قیمت یا ارزش مالی یک دارایی است، که به طور عمده در دوره زمانی مشخصی اتفاق می‌افتد. استهلاک برای یک دارایی ثابت مانند تجهیزات، ساختمان‌ها، وسایل نقلیه و غیره، صورت می‌گیرد.
مفهوم استهلاک در حسابداری:
استهلاک مفهومی است که در حسابداری به کاهش ارزش یک دارایی در طول زمان اشاره دارد. این کاهش ارزش می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند استفاده طولانی مدت، گذشت زمان و یا قدمت دارایی باشد. در حسابداری باعث می‌شود که هزینه به صورت تدریجی در طول عمر مفید دارایی ثبت شود و به عبارتی دیگر، هزینه دارایی بر حسب استهلاک به صورت پیوسته در هر دوره حسابداری کاهش پیدا کند تا در نهایت به ارزش باقیمانده صفر برسد.
معمولاً به عنوان هزینه‌ای در صورتهای مالی ثبت می‌شود و برای محاسبه سود خالص در دوره‌های حسابداری استفاده می‌شود.همچنین،می‌تواند در محاسبات مالیاتی نیز تأثیرگذار باشد.روش‌های مختلفی برای محاسبه هزینه وجود دارد که همانند روش خطی مستقیم، روش نزولی و روش کارکرد می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. هر روش در تعیین هزینه بر اساس عواملی مانند نوع دارائی، عمر مفید و معیارهای حسابرسی متفاوت است.
معادل انگلیسی استهلاک چیست:
در انگلیسی، معادل کلمه “استهلاک” به “depreciation” معروف است. استهلاک به معنی کاهش ارزش یک دارایی در طول زمان است. این اصطلاح بیشتر در حسابداری و مدیریت مالی استفاده می شود و به معنی کاهش ارزش فیزیکی، مالی و اقتصادی یک دارایی است.
تفاوت استهلاک مالی و استهلاک فیزیکی در چیست؟
تفاوت استهلاک مالی و فیزیکی در حسابداری به دو مفهوم متفاوت اشاره دارد.استهلاک مالی به استهلاکی اشاره دارد که در حسابداری برای تعیین هزینه‌های ثابت یک دارایی استفاده می‌شود. این نوع معمولاً بر اساس ارزش باقیمانده دارایی و زمانی که دارایی در دفتر دارایی‌ها ثبت شده است تعیین می‌شود. هدف از استهلاک مالی، تعدیل هزینه دارایی در طول عمر مفید آن است. فیزیکی به استهلاکی اطلاق می‌شود که ناشی از کاهش قابل ملاحظه ارزش فیزیکی دارایی است.
به عبارت دیگر، فیزیکی از آنجایی که دارایی در طول زمان استفاده و خدمت می‌کند، به دلیل فرسایش، خرابی یا قدیمی شدن، ارزش آن کاهش می‌یابد.برای مثال، وسایل نقلیه، ماشین آلات و تجهیزات در حین استفاده و به مرور زمان قابلیت کارکرد کمتری دارند و ارزششان کاهش می‌یابد. مالی و فیزیکی دو جنبه مهم در حسابداری هستند که هر کدام به صورت مجزا در محاسبه قیمت‌گذاری و هزینه‌های دارایی‌ها و دارایی‌های ثابت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
استهلاک حسابداری چه کاربردی دارد:
● تعیین هزینه واقعی دارایی:
به صورت تدریجی از ارزش یک دارایی کاهش پیدا می‌کند. با استفاده از استهلاک، می‌توانید هزینه واقعی تهیه و استفاده از دارایی را در طول زمان برآورد کنید. این به شما اجازه می‌دهد تا هزینه‌ها را به صورت متعارف و عادلانه توزیع کنید.
● تعیین سود و زیان:
بر ارزش دارایی تأثیر می‌گذارد و با کاهش ارزش دارایی، میزان سود یا زیان شرکت را تاثیر می‌دهد. با تجزیه و تحلیل، می‌توانید سود و زیان حقیقی شرکت را در نظر بگیرید و تصمیمات مالی مبتنی بر آن بگیرید.
● مالیات:
در حسابداری همچنین تأثیری روی مالیات دارد. در بسیاری از قوانین مالیاتی، می‌توانید استهلاک را به عنوان هزینه قابل کسر در مالیات در نظر بگیرید، که منجر به کاهش مالیات قابل پرداخت می‌شود.
● تصمیمات بودجه‌بندی و سرمایه‌گذاری:
اطلاعات آن می‌تواند به مدیران و سرمایه‌گذاران کمک کند تا تصمیمات خرید، نگهداری و خروج از دارایی‌ها را اتخاذ کنند. از اطلاعات استهلاک می‌توان بهره‌برداری بهینه و بهبود بهره‌وری را در طول عمر مفید یک دارایی داشت.
اهمیت استهلاک در حسابداری چیست:
اهمیت بسیاری دارد، وقتی یک دارایی خریداری می‌شود، معمولاً ارزش آن در طول زمان کاهش می‌یابد. استهلاک به شما این امکان را می‌دهد تا این کاهش ارزش را در حسابهای خود برای خرید دارایی جدید یا محاسبه سود و زیان در نظر بگیرید.به طور کلی، به شما کمک می‌کند:
۱- تعیین ارزش دارایی‌های شما:
با محاسبه ، شما می‌توانید ارزش واقعی دارایی‌های خود را در هر لحظه مشخص کنید.
۲- محاسبه سود و زیان:
در محاسبه سود و زیان شرکت‌ها نقش مهمی دارد. با کاهش ارزش دارایی‌ها در دوره‌های مختلف، می‌توانید سود یا زیان واقعی شرکت خود را درک کنید.
۳- بودجه‌بندی و برنامه‌ریزی مالی:
با در نظر گرفتن در بودجه‌بندی و برنامه‌ریزی مالی، می‌توانید هزینه‌ها و درآمدهای درستی را تخمین بزنید و به طور کلی به پایداری مالی کمک کنید.
۴- مقایسه دارایی‌ها:
به شما امکان می‌دهد تا دارایی‌های مختلف را در طول زمان مقایسه کنید و تصمیمات بهتری در خصوص سرمایه‌گذاری‌ها و تعمیرات بگیرید.
بنابراین، استهلاک در حسابداری بسیار مهم است و به شما در تصمیم‌گیری‌های مالی و مدیریت دارایی‌ها کمک می‌کند.
روش های محاسبه هزینه استهلاک چیست؟
۱- روش خطی مستقیم (Straight-Line Depreciation):
در این روش، هزینه به طور یکنواخت در طول عمر مفید دارایی توزیع می‌شود. به این معنی که ارزش استهلاکی ما هر سال یک مقدار ثابت است.
۲- روش نزولی (Declining-Balance Depreciation):
در این روش، هزینه به صورت نسبتی بازتاب ارزش ماشین در سالهای بعدی است. در این روش معمولاً بیشتر از نسبت استهلاک در روش خطی است و در طول زمان نزولی می‌شود.
۳- روش کارکرد (Units of Production Depreciation):
در این روش، از هزینه بر اساس تعداد مواحد تولید یا کارکرد واحد در سال محاسبه می‌شود. این روش بیشتر برای تجهیزات و دستگاه‌هایی استفاده می‌شود که به صورت مستمر و با مقدار تغییر پذیر فعالیت می‌کنند.
●روش مجموع سنوات :
یکی از روش‌های محاسبه مالی است. در این روش، هزینه برای هر سال، با تقسیم مقدار ارزش پایانی دارایی بر تعداد سالهای عمر مفید آن دارایی، محاسبه می‌شود. مثالی برای توضیح بهتر: فرض کنید یک دستگاه با ارزش ۱۰۰,۰۰۰ یورو دارید و عمر مفید آن را ۱۰ سال می‌بینید. در این صورت، با استفاده از روش مجموع سنوات، هر سال هزینه استهلاک برابر با ۱۰,۰۰۰ یورو (۱۰۰,۰۰۰ یورو تقسیم بر ۱۰ سال) خواهد بود.استفاده از روش مجموع سنوات در محاسبه استهلاک مالی به این معنی است که هزینه در طول عمر مفید دارایی، به طور متناسب با سن هر سال اعمال می‌شود.
●روش میزان تولید:
به هر یک ازواحدهای تولید شده، مبلغ ثابتی از استهلاک تعلق می یابد. برای بدست آوردن این مبلغ ثابت، مبلغ قابل بر کار مفید(میزان تولید) تقسیم می شود. بنابراین برای محاسبه هزینه دوره کافیست هزینه هر واحد را در تعداد واحدهای تولید شده دوره ضرب کنیم. استهلاک هر واحد تولید = (ارزش اسقاط – بهای تمام شده)/میزان تولید
●روش مانده نزولی با نرخ مضاعف :
در این روش نیز مانند روش ماندۀ نزولی برای محاسبۀ هزینۀ هر سال، یک نرخ ثابت در ارزش دفتری دارایی ثابت ضرب می شود . برای محاسبه نرخ به روش نزولی مضاعف عدد ۲ بر عمر مفید دارایی ثابت تقسیم می شود، این نرخ معادل دو برابر نرخ به روش خط مستقیم است. به طور مثال اگر عمر مفید دارایی ۸ سال باشد، محاسبۀ نرخ مضاعف به صورت زیر است: ۲۵% = ۱۰۰*۲/۸ = نرخ مضاعف برای محاسبه استهلاک
پس از محاسبه نرخ مضاعف ، استهلاک سالانه دارایی بر اساس رابطه زیر قابل محاسبه است : نرخ مضاعف * ارزش دفتری = استهلاک سالانه روش نزولی با نرخ مضاعف
این روش‌های محاسبه هزینه برخی از روش‌های رایج هستند، اما همیشه شرایط و نیازها می‌توانند بر اساس محاسبات مالی و قوانین مربوطه تعیین شوند.
انواع استهلاک در حسابداری:
۱- منابع طبیعی:
این نوع به تخریب تدریجی منابع طبیعی مانند ذخایر معدنی، جنگل‌ها و آب‌های زیرزمینی اشاره دارد. منابع طبیعی می‌تواند به عنوان یک نوع استهلاک نامشهود محسوب شود.
۲- عام:
عام به تخریب تدریجی دارایی‌هایی اشاره دارد که ماهیت عام و عمومی دارند و می‌توانند در پایان عمر مفید خود تجدید شوند. به عنوان مثال، ساختمان‌ها و تجهیزات ممکن است به صورت عمومی تعمیر و نگهداری شوند.
۳- دارایی‌های مشهود:
دارایی‌های مشهود به تخریب تدریجی دارایی‌هایی مانند تجهیزات، ماشین‌آلات، وسایل نقلیه و ساختمان‌ها اشاره دارد. این نوع معمولاً به دلیل استفاده مداوم و فرسایش طبیعی در طول زمان اتفاق می‌افتد.
۴- دارایی‌های نامشهود:
دارایی‌های نامشهود به تخریب تدریجی دارایی‌هایی مانند حقوق انحصاری، نرم‌افزارها، برندها و پتانسیل‌های تجاری اشاره دارد. این نوع مربوط به ارزش غیرمادی و نامشهود دارایی‌ها است.
عوامل موثر بر استهلاک:
چندین عامل می‌توانند بر میزان استهلاک تأثیر بگذارند.
● قیمت تمام شده دارایی (تهیه هزینه):
قیمتی که شما برای خرید یک دارایی (مانند ماشین، تجهیزات، ساختمان و…) پرداخت می‌کنید، تأثیر زیادی بر میزان آن خواهد داشت. در صورتی که قیمت تمام شده بالا باشد، بیشتر خواهد بود و برعکس.
● عمر مفید دارایی:
عمر مفید یک دارایی نشان دهنده مدت زمانی است که به طور معمول دارایی به خوبی عمل می‌کند و می‌تواند به شما خدمت کند. هر چقدر عمر مفید دارایی بیشتر باشد، سالانه آن کمتر خواهد بود و برعکس.
● ارزش اسقاط:
ارزش اسقاط نشان دهنده ارزش باقیمانده دارایی در پایان عمر مفید آن است. به عبارتی دیگر، ارزشی که دارایی پس از سپری شدن تمام عمر مفید خود خواهد داشت. ارزش اسقاط کاهش می‌یابد و زمانی که دارایی به پایان عمر مفید آن برسد، معمولاً به صفر می‌رسد.
این عوامل مشترک می‌توانند تأثیر زیادی بر میزان استهلاک دارایی‌ها داشته باشند. برای مثال، در صورتی که یک دارایی قیمت بالا داشته باشد، سالانه آن بیشتر خواهد بود و ارزش اسقاط آن کمتر خواهد بود. همچنین، اگر عمر مفید دارایی بیشتر باشد، استهلاک سالانه کمتری خواهد داشت.
استهلاک در صورت جریان وجوه نقد آورده می‌شود چرا؟
در صورت جریان وجوه نقد آورده می‌شود زیرا یک روش حسابداری است که به شما اجازه می‌دهد هزینه تهیه دارایی را به مدت زمان استفاده از آن دارایی تقسیم کنید. با این روش، هزینه‌های تهیه دارایی به صورت تدریجی و به میزان استفاده از آن محاسبه می‌شوند. نشان می‌دهد که چقدر از ارزش ابتدایی دارایی در طول زمان کاهش پیدا می‌کند.با جریان وجوه نقد، درآمدها و هزینه‌ها به صورت وقوعی در نظر گرفته می‌شوند.
به عبارت دیگر، هزینه تهیه دارایی در زمان خرید آن صورت می‌گیرد و در طول عمر مفید آن دارایی تخصیص داده می شود. به این ترتیب، هزینه تهیه دارایی به صورت تدریجی در مدت زمان استفاده از آن در حسابداری درآمد و هزینه در نظر گرفته می‌شود.
سخن پایانی:
● افزایش نقدینگی:
به عنوان یک هزینه محاسبه می‌شود و برای محاسبه سود خالص استفاده می‌شود. با کاهش سود، میزان مالیات بر دستمزد کاهش می‌یابد و نقدینگی بیشتری در دسترس خواهید داشت.
● محاسبه ارزش باقیمانده دارایی:
باعث کاهش ارزش دفتری دارایی می‌شود. با محاسبه مبلغی به طور منظم، می‌توانید ارزش باقیمانده دارایی را در هر سال تعیین کنید.
● تعیین هزینه صحیح:
به شما کمک می‌کند تا هزینه حقیقی استفاده از دارایی را در طول عمر مفید آن در نظر بگیرید. این هزینه را می‌توانید در محاسبه سود خالص و زیرنویس مالیاتی در نظر بگیرید.
● محاسبه ریسک سرمایه‌گذاری:
با توجه به وجود هزینه ، می‌توانید ریسک سرمایه‌گذاری را بهتر ارزیابی کنید. استفاده از آن به شما اجازه می‌دهد تا میزان سود قابل انتظار از یک دارایی را برآورد کنید و به طور کلی عملکرد مالی دارایی را تحلیل کنید.
