در سلسله مطالبی که پیرامون اصول حسابداری در پویا سیستم نوشتیم  در این مقاله قصد داریم به یکی از اصول مهم حسابداری بپردازیم، یعنی اصل تشخیص درآمد.

اصل تشخیص درآمد  در حسابداری در مورد تعیین زمان وقوع درآمدها است که به عنوان اصل تحقق درآمد نیز شناخته می شود. اصل تحقق به معنای این است که درآمد زمانی تحقق می یابد که کالا و خدمات تولید شده توسط یک کسب و کار به مشتری داده شود، چه به صورت نقدی، چه به عنوان دارایی، و یا به عنوان وعده پرداخت نقدی یا دارایی های دیگر در آینده. و یک شرکت مطمئن  است که پرداختی مشابه آن از مشتری دریافت می شود.

به طور کلی به این مفهوم است که کالاهای اساسی تحویل داده شوند، یا ریسک و پاداش ها منتقل شوند، یا درآمد حاصل شود. صرف نظر از این که مبلغ دریافت شده است یا خیر؟ یعنی سود باید هنگام انتقال کالا یا انتقال ریسک و پاداش درآمد تحقق یابد.

 

اصل تشخیص درآمد

اصل تحقق درآمد یا اصل تشخیص درآمد، به رسمیت شناختن درآمد مربوط می شود، در مشاغل خدماتی مانند: تجارت املاک، درآمد بر اساس روش تکمیل درصد تشخیص داده می شود. بنابراین در صورت ارائه خدمات، درآمد براساس مرحله تکمیل خدمات مشخص شده در قرارداد شناسایی می شود. هرگونه دریافتی از مشتری مازاد بر یا کمتر از درآمدی که مطابق با مرحله تکمیل شناسایی شده است، به عنوان درآمد پیش پرداخت یا درآمد تعهدی در صورت لزوم حساب می شود.

اصل تحقق درآمد با دریافت وجه نقد ارتباط ندارد، یعنی درآمد باید تحقق یابد، یا درآمد باید شناسایی شود. حتی اگر پولی دریافت نشده باشد.

به عنوان مثال، اگر پیش پرداخت دریافت شود، اما کالا منتقل نشود، درآمد قابل تشخیص نیست، و فقط هنگام تحویل کالا درآمد قابل تشخیص است.

بنابراین در صورت فروش کالا، درآمد باید زمانی تشخیص داده شود که فروشنده خطرات و پاداش های مربوط به مالکیت کالا را به خریدار منتقل کند. و این امر زمانی اتفاق می افتد که کالا به خریدار منتقل می شود. در مواردی که کالا با شرایط اعتباری فروخته می شود، درآمد همراه با مطالبات مربوطه شناسایی می شود که متعاقباً با دریافت مبلغ معوق از مشتری تسویه می شود.

واما یک سوال مهم در اینجا مطرح می شود که:

سود واقعاً چه زمانی به دست می آید؟

اصل تحقق درآمد در حسابداری یکی از پایه های حسابداری مدرن است که پاسخ خوبی به سوالاتی از این دست می دهد.

این اصل می گوید که سود زمانی تحقق می یابد که کالا به خریدار منتقل شود. علاوه بر این، درآمد باید هنگام فروش کالا یا ارائه خدمات، اعم از دریافت وجه نقد یا عدم آن، شناسایی شود.

همچنین باید این انتظار وجود داشته باشد که درآمد در حال حاضر یا در آینده محقق می شود. پس درآمد به طور صرف هنگام دریافت سفارش به دست نمی آید و همچنین برای تشخیص درآمد نباید تا تکمیل پرداخت نقدی منتظر بمانیم.

به طور مشابه، زمانی که کالا خریداری می شود یا خدمات دریافت می شود، هزینه پرداخت می شود یا خیر؟ بله، پس باید هزینه ها تشخیص داده شود.

طبق اصل تحقق درآمد، درآمدها شناسایی نمی شوند مگر اینکه تحقق پیدا کنند و نقطه ای که در آن درآمدها تحقق می یابد، شرایطی است.

به عنوان مثال، درآمد زمانی تحقق می یابد که کالا به مشتریان تحویل داده شود، نه زمانی که قرارداد تحویل کالا منعقد شود.

 

مثال هایی برای اصل تشخیص درآمد

• پیش پرداخت کالا

یک مشتری مبلغ  ۱میلیون تومان پیش پرداخت برای محصول سفارشی طراحی می کند. فروشنده تا زمانی که کار روی محصول کامل نباشد متوجه درآمد ۱میلیون تومانی نمی شود. در نتیجه، ۱میلیون تومان در ابتدا به عنوان بدهی ثبت می شود (در حساب درآمد غیرمستقیم)، که پس از ارسال محصول به درآمد منتقل می شود.

• پیش پرداخت خدمات

یک مشتری مبلغ ۱۰میلیون تومان پیش پرداخت برای یک سال کامل پشتیبانی نرم افزاری پرداخت می کند. ارائه دهنده نرم افزار تا زمانی که کار روی محصول را انجام ندهد، متوجه ۱۰میلیون تومان درآمد نمی شود. این می تواند به عنوان گذشت زمان تعریف شود، بنابراین ارائه دهنده نرم افزار می تواند، در ابتدا کل ۱۰میلیون تومان را به عنوان بدهی (در حساب درآمد ناپخته) ثبت کند و سپس ۱۰۰هزارتومان از آن را در ماه به درآمد منتقل کند.

• پرداخت های با تاخیر

یک فروشنده کالا را به صورت اعتباری برای مشتری ارسال می کند و مبلغ ۲میلیون تومان را برای مشتری محاسبه می کند. فروشنده کل ۲میلیون تومان را به محض اتمام حمل متوجه شده است، زیرا هیچ فعالیت درآمد اضافی برای تکمیل وجود ندارد. تأخیر در پرداخت ارتباطی با تحقق درآمدها ندارد چون یک موضوع تأمین مالی است.

• تحویل های متعدد

یک فروشنده قرارداد فروش منعقد می کند که بر اساس آن یک هواپیما را به یک شرکت هواپیمایی می فروشد، بعلاوه یک سال تعمیر و نگهداری موتور و آموزش اولیه خلبان، که قیمت 25 میلیون دلار است.

در این مورد، فروشنده باید قیمت را بین سه جزء فروش تخصیص دهد و با تکمیل هر یک از آنها درآمد کسب می کند. بنابراین، احتمالاً تمام درآمد مربوط به هواپیما را هنگام تحویل دریافت می کند، در حالی که تحقق اجزای آموزش و تعمیر و نگهداری تا زمانی که به دست می آید به تأخیر می افتد.

در مجموع اصل تحقق درآمد اغلب زمانی نقض می شود که شرکت می خواهد سرعت شناسایی درآمدها را افزایش دهد. بنابراین درآمدها قبل از تکمیل کلیه فعالیتهای مربوط به درآمدها، در دفاتر ثبت می شود.

 

۵ مثال کاربردی از اصل تشخیص درآمد

مثال (الف) شخصی در تاریخ ۳/۲/۱۳۹۷؛ مبلغ ۱۰۰میلیون تومان به عنوان پیش پرداخت در برابر کالاهایی که قرار است در تاریخ ۱۰/۲/۱۳۹۷به مبلغ ۱۵۰میلیون تومان خریداری شود دریافت کرد. تحویل کالا در تاریخ ۱۲/۲/۱۳۹۷ است. زمانی که گفته می شود درآمد طبق اصل تحقق درآمد محقق می شود، را بیان کنید؟

راه حل: طبق اصل تحقق درآمد، در مورد کالاها، درآمد تنها زمانی قابل تشخیص است که ریسک و پاداش مربوط به دارایی اساسی منتقل شود. در مواردی که گفته می شود هنگام تحویل کالا، ریسک و پاداش منتقل می شود یا فروشنده مسئولیت کالا را در صورت آسیب دیدن یا خراب شدن در محل خریدار پذیرفته است.

در مورد فوق، کالا در تاریخ ۱۲/۲/۱۳۹۷ تحویل داده می شود و درآمد در تاریخ ۱۲/۲/۱۳۹۷ محقق می شود. بنابراین فروش باید در ۲۷/۲/۱۳۹۷ ثبت شود و نه در۳/۲/۱۳۹۷. پس اصل تحقق درآمد با دریافت پول کاری ندارد.

مثال (ب)  شخصی کامیون را به نمایندگی انحصاری خود می فروشد و قراردادی را برای تحویل کامیون به مشتریان به همراه تعمیر و نگهداری به مدت یک سال منعقد می کند. حال بگویید که چگونه درآمد باید طبق اصل به رسمیت شناخته شود؟

راه حل: طبق اصل به رسمیت شناختن، در مورد کالاها، درآمد باید زمانی شناسایی شود که تمام ریسک و پاداش های مربوط به دارایی اصلی منتقل شود.

در مورد فوق، فروش کامیون مربوط به فروش کالا است و قرارداد نگهداری خدمات مستمری است که باید به مدت یک سال به مشتری ارائه شود.

بنابراین با توجه به اصل تشخیص درآمد کامیون ها هنگام انتقال ریسک و پاداش های مربوط به کامیون، یا تحویل کامیون، شناسایی می شود.

در مورد قرارداد تعمیر و نگهداری، درآمد باید بر اساس درصد تکمیل به رسمیت شناخته شود، یعنی از مجموع کامیون های فروخته شده، فقط کامیون هایی که دوره گارانتی آنها به پایان رسیده است باید شناخته شود. به معنای این است که قرارداد خدمات منقضی شده است.

مثال (ج) شرکتی در دی ماه سفارش دریافت می کند، کالا را در ماه بهمن ارسال می کند و در ماه اسفند مبلغی را دریافت می کند. در این حالت، طبق اصل تحقق درآمد، درآمد در ماه بهمن (یعنی زمانی که انتقال انجام شد، صرف نظر از اینکه سفارش در ماه دی ماه دریافت شد و پول نقد در ماه اسفند دریافت شد) به دست می آید.

مثال (د) به عنوان مثال دیگر، در نظر بگیرید که آقای الف کالایی به ارزش ۳۰ میلیون تومان به آقای ب می فروشد. وی می گوید که کالا پس از ۱۲ روز منتقل می شود. با دریافت کالا ، آقای ب پس از ۱۰ روز پرداخت را انجام می دهد.

در این مثال، با توجه به اصل تحقق درآمد حسابداری، فروش هنگام انتقال کالا از آقای الف به آقای ب در نظر گرفته می شود.

مثال (ه) شخصی نمایندگی فروش خودرو است. سفارشات را از مشتریان در قبال۲۵درصد پیش پرداخت دریافت می کند. فرد خودروها را در مدت ۴۰ روز به مشتریان مربوطه تحویل می دهد که ۷۵ درصد باقی مانده قیمت لیست مورد نظر را دریافت می کند.

مطابق اصل تشخیص درآمد یا تحقق درآمد، شخصی که نماینده فروش خودرو است تا زمانی که خودروها به مشتریان مربوطه تحویل داده نشوند، هیچ درآمدی را تشخیص نمی دهد. زیرا این زمانی است که خطرات و پاداش های ناشی از مالکیت خودرو به خریدار منتقل می شود.

با پویا سیستم همراه بمانید!