87

معرفی انواع مالیات در ایران

 

منظور از مالیات در ایران مبلغی است که مردم برای هزینه های مصرفی کشور پرداخت می کنند. مالیات ها یکی از منابع اصلی درآمد دولت به شمار میروند و در بودجه مقیاس قابل توجهی دارند. بر طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران دریافت هر مبلغی به عنوان مالیات باید توسط دولت انجام گرفته و موجب قانون باشد. سازمان امور مالیاتی کشور زیر نظر وزارت دارایی و امور اقتصاد فعالیت می کند.

این سازمان به عنوان مرجع اصلی پرداخت مالیات است. و پرداخت کنندگان مالیات باید اظهارنامه های مالیاتی خود را به آن بدهند.

نحوه اخذ مالیات و پرداخت آن در کشورهای مختلف متفاوت است. اقتصاد دانان معمولا مالیات بر مصرف را به شکل های مستقیم پرداخت می کنند و بر مالیات بر درآمد ترجیح می دهند. مصارف مالیات به موجب قانون تعیین می گردد و توسط افراد حقیقی یا حقوقی پرداخت می شود. به علاوه دولت با وضع مالیات و دریافت آن می تواند از آن به عنوان ابزاری برای سیاست گذاری در حوزه اقتصاد استفاده کند.

مثلا اگر کالایی در داخل کشور به اندازه کافی تولید شود، دولت با تعیین مالیات سنگین برای آن کالا از تولید داخلی حمایت می کند.

مالیات ها به طورکلی به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم بندی می شوند. مالیات مستقیم به دارایی یا درآمد افراد تعلق می گیرد و به صورت مستقیم دریافت می شود. در مقابل مالیات غیرمستقیم مانند مالیات بر ارزش افزوده به صورت مستقیم دریافت نمی شود و افراد با خرید کالا یا خدمات خاصی در ضمن خرید آن را پرداخت می کنند.

 

انواع مالیات در ایران کدامند؟

به طور کلی انواع مالیات در ایران با توجه به شیوه پرداختشان به دو گروه مستقیم و غیرمستقیم تقسیم بندی می شوند. مالیات تقسیم بندی های دیگری نیز دارد که از جمله آن ها اعتبار اشخاص مشمول پرداخت مالیات، تقسیم بندی به اعتبار معافیت های مالیاتی، تقسیم بندی به اعتبارجرایم و مجازات های مالیاتی و.. اشاره کرد. در ادامه ضمن تعریفی از مالیات های غیر مستقیم و مستقیم برخی از انواع مالیات را در نظام حقوقی ایران بررسی خواهیم کرد.

مالیات های مستقیم

منظور از مالیات مستقیم مالیاتی است که اداره اداره امور مالیاتی به صورت مستقیم آن ها را می گیرد. و مطابق با قانون مالیات های مستقیم اصلاحیه مصوب در سال ۱۳۹۴، به دو نوع مالیات بر دارایی و مالیات بر درآمد تقسیم بندی می شوند.

مالیات بر دارایی، یکی از انواع مالیات در ایران مالیات بر دارایی است. مبنای دریافت مالیات بر دارایی ثروتی است که پرداخت کننده آن را دارا می باشد. یکی از انواع آن مالیات بر ارث است؛ اگر کسی فوت شود، قبل از آنکه ارث و میراث بین وراث تقسیم شود مطابق ماده ۱۷ قانون مالیات های مستقیم باید قسمتی از آن به عنوان مالیات بر ارث به سازمان امور مالیات کشور پرداخت گردد.

مالیات حق تمبر نیز جزو مالیات های بر دارایی محسوب می شود. این نوع مالیات به شکل الصاق و ابطال تمبر روی اسناد و مدارک مانند چک های بانکی پرداخت می شود.

مالیات بر درآمد، یکی دیگر از انواع مالیات های مستقیم مالیات بر درآمد است. به طورکلی مشمولین مالیات بردرآمد کسانی اند که از راه اشتغال یا کارهای دیگری درآمد کسب می کنند. مالیات بر درآمد نه تنها اشخاص حقیقی بلکه اشخاص حقوقی مانند شرکت های تجاری را نیز در بر می گیرد. برای دریافت مالیات درآمد اشخاص در طول یکسال مالی محاسبه می شود. طبق قانون مالیات های مستقیم، مالیات بردرآمد، شامل مشاغل حرفه ای و مختلفی می گردد که در ادامه آن ها را بررسی می کنیم.

 

انواع درآمد

مالیات بر درآمد املاک، یکی از انواع مالیات در ایران است و مقررات آن به موجب فصل سوم قانون مالیات های مستقیم کشور تعیین شده است. طبق قانون ماده ۵۲ قانون ذکر شده، مالیات بر درآمد املاک باید توسط اشخاص حقیقی نسبت به واگذاری حقوق خود بر نسبت به اموال غیر منقول پرداخت گردد. املاکی که مالکیت منافع آن ها به اجاره واگذار می شود مشمول این نوع مالیات قرار می گیرند.

به طور کل هر کسی با واگذاری حقوق خود نسبت به املاک به درآمدی برسد مشمول قوانین مالیات مستقیم کشور خواهد شد.

مالیات بر درآمد مشاغل، به موجب قانون مالیات های مستقیم به موجب قانون مالیات های مستقیم افرادی که به کار یا حرفه خاصی اشتغال داشته و از آن کسب درآمد می کنند. مشمول پرداخت مالیات هستند. پرداخت مالیات به شیوه خود اظهاری است.

در این روش فرد مالیات دهنده مکلف است تا تیر ماه هر سال میزان دقیق درآمد خود درسال جاری را به وسیله اظهارنامه مالیاتی، به اداره امور مالیاتی کشور تسلیم کند. چنانچه مالیات دهنده از انجام این کار خود داری کند یا مبلغ درآمد را غیر واقعی عنوان کند، سازمان امور مالیاتی نسبت به تعیین مالیات بر درآمد اقدام می کند. به علاوه افرادی که در تکمیل اظهارنامه مالیاتی مرتکب تقلب می شوند به پرداخت جریمه های مالیاتی محکوم می شوند.

مالیات بر درآمد کشاورزی، کلیه فعالیت های کشاورزی، زنبورداری، دامپروری و سایر موارد در قانون مالیات های مستقیم در ماده ۸۱ از پرداخت مالیات معاف هستند.

درآمد حقوق

در ابلاغ انواع مالیات در ایران، فصل سوم قانون مالیات های مستقیم به بیان قواعد مالیات بر درآمد حقوق، اختصاص پیدا کرده است. منظور از درآمد در این نوع مالیات به موجب ماده ۸۲ قانون مذکور، هرگونه حقوق و امتیازی است که شخص از تقسیم نیروی کار خود را به عنوان اشتغال بدست می آورد. اشخاص حقوقی و حقیقی هردو مشمول مالیات بر درآمد حقوق می شوند که شامل هرگونه حقوق، دستمزد، مقرری، مزد و … می شود.

به طوری که درآمد حتی شامل مزایای مربوط به شغل نیز می باشد. برای مشمول شدن بر مالیات، لزومی ندارد که درامد شخص نقدی باشد. اموال غیرنقدی مانند زمین، جواهرات نیز جزو درآمد شخص می باشد.

برای اطلاع از میزان مالیات بر درآمد غیرنقدی، ارزش مالی اموال باید به صورت زیر محاسبه شود و ارزش پولی آن معین شود:

•  مسکن بدون اثاثیه ۲۰ درصد و همراه با اثاثیه ۲۵ درصد حقوق مزایای فرد به طور ماهیانه محاسبه می گردد.
• اتومبیل اختصاصی بدون راننده ۵ درصد و با راننده معادل ۱۰ درصد حقوق و مزایای مستمر نقدی.
• سایر حقوق و مزایای عیر نقدی، که معادل قیمت نهایی برای پرداخت حقوق است.

پرداخت کنندگان حقوق، باید در هنگام پرداخت، مبلغ مالیات را از حقوق و مزایای مشمول کسر کند. همچنین پرداخت کنندگان باید فهرستی از اسامی افرادی که از آنها حقوق می گیرند را به اداره امور مالیات کشور ارسال کنند تا تغییرات مورد نظر در آینده اعمال شود.

انواع مالیات های غیر مستقیم

مالیات های غیر مستقیم هم از انواع مالیات در ایران به حساب می آیند که در هنگام خرید کالا یا حتی استفاده از خدمات، از شهروندان در ضمن قیمت آن کالا یا خدمات دریافت می شود. اصلی ترین انواع مالیات غیرمستقیم در ایران بدین قرار است:

مالیات بر حقوق و عوارض گمرک؛ که به آن مالیات واردات و صادرات نیز می گویند و نقش مهمی در تعیین سیاست گذاری ها در اقتصاد یک کشور دارد. عوارض گمرکی یکی از اقسام مالیات های غیر مستقیم است. زمانی که کالایی وارد کشور می شود،  با توجه به نوع کالا، وارد کننده می بایست مبلغی به عنوان عوارض گمرک به اداره امور مالیات کشور پرداخت کند. عوارض گمرکی کالاهای مختلف با توجه به مولفه های متعددی برای مثال ارزش واقعی کالا، قیمت داخلی آن، میزان تولید و..و نعیین می شود.

مالیات بر ارزش افزوده؛ در اقتصاد های پیشرفته دنیا، هرچه شخص بیشتر مصرف کند، مالیات بیشتری باید پرداخت کند. مالیات بر ارزش افزوده در باره هر خدمتی از مرحله عرضه تا تولید وضع می شود. مالیات بر ارزش افزوده به سه دسته تولیدی، مصرفی و درآمدی تقسیم می شود.

مالیات بر مصرف، آخرین نوع از انواع مالیات است که به صورت غیر مستقیم دریافت می شود. این نوع مالیات را بدون اینکه توجهی داشته باشیم در حین پرداخت قیمت کالا هایی که مصرف می کنیم، پرداخت می کنیم.

 

فرار مالیاتی

بر هرگونه تلاش غیرقانونی یا حتی قانونی برای پرداخت نکردن مالیات، یا تلاش برای کمتر پرداخت کردن آن را فرار مالیاتی می گویند. حاصل این جرم از جرایم عام به شمار می رود و امکان دارد در حین ارتکاب جرایم دیگری انجام شود. یکی از اصلی ترین جرایم مرتبط با فرار مالیاتی پولشویی است.